پژوهش حاضر تحت عنوان «بررسی طنز سياسي در دهه¬ي40 .ش»، موضوعی تاریخی را در آثار ادبی دنبال می-کند. پرسش اصلی این پژوهش این است که طنز سياسي در دهه¬ي 1340 چه كاركردهايي داشت؟ در پاسخ به این پرسش با استفاده از روش توصيفي و تحليل محتوا، آثار مهّم ادبی این مقطع مورد تتتبع و جستجو قرار گرفت.اختناق سیاسی حاکم بر ایران در دوره¬ی محمدرضاشاه پهلوی، سایه¬ی خود را بر آثار ادبی این دوران گستراند. حوادث مهّم و قابل تأملی که بعد از کودتای 28 مرداد رخ داد، سانسور شدید بر جامعه حکم¬فرما شد.حساسیت¬های ناشی از سانسور به دهه¬ی 40 نیز سرایت کرد به طوریکه روشنفکران و منتقدین این دهه به مانند اوایل دهه¬ی 30 قدرت انتقاد مستقیم از دولت و دربار را نداشتند. بنابراین با انتشار برخی نشریات، چون توفیق، کشکیات..، مطالب انتقادی خود را به صورت طنز، در قالب داستان¬های کوتاه و بلند، شعر و کاریکاتور چاپ و منتشر کردند و به افشاگری دولت، مجلس، نخست¬وزیران و وزارتخانه¬ها پرداختند.قالب¬های ارائه شده¬ی طنز، بیشتر مسائل اجتماعی، اقتصادی و کمتر سیاسی را شامل می¬شد. طنزپردازان گاه به خط قرمزهای رژیم که نفت یکی از موارد حساس و مهّم این دهه بود نزدیک می¬شدند و عملکرد نادرست دولت را در خصوص فروش آن نقد می-کردند که این امر سبب توقیف و تعطیلی نشریات می¬شد.منتقدین با انتقاد از نخست¬وزیران، شهردار، وزارت بهداشت و سازمان شیر و خورشید و دیگر سازمان¬هایی که مردم با آن¬ها سروکار داشتند، سعی در آگاه نمودن مردم عادی از وضعیت جامعه داشتند، زیرا طنز و طنز سیاسی زبان حال عامه¬ی مردم است و یکی از راه¬های آگاهی بخش عموم مردم است به خصوص جامعه¬ای که بیشتر مردم آن از سطح سواد بالایی برخوردار نیستند و با تصاویر و طعنه¬های نیش¬دار که در قالب طنز و کاریکاتور بکار می¬رفت بیشتر ارتباط برقرار می¬کردند. اینکه تا چه حدّ و میزان از این ابزار در جهت رشد و آگاهی سیاسی جامعه استفاده شد، مستلزم تتبع وسیع در آثار ادبی این مقطع تاریخی بود. نگارنده در این میان آثار ادبی نویسندگانی چون غلامحسین ساعدی، بهرام صادقی، ...را مورد توجه قرار داد و از ميان آثار جدي، آثار طنز و انتقادي آن¬ها مورد بررسي و تحليل قرار گرفت كه هر يك، بخشي از امور جامعه را با زبان طنز مورد نقد و انتقاد خود قرار دادند. علاوه بر اين، برخی از آثار انتقادي و طنز در نشریات و روزنامه¬ها نيز چاپ و منتشر ¬شدند بنابراین نگارنده با جستجو در ميان نشريات به معرفي و تحليل بسياري از اين آثار نيز پرداخت كه از مهمّ¬ترين اين نشريات مي¬توان به هفته¬نامه¬ي توفيق اشاره كرد. واژه¬های کلیدی: طنز، طنز سیاسی، کاریکاتور، توفیق، دهه¬ی40، دولت پهلوی.