چکیده پایان نامه: مواجهه ایران با جهانی‌شدن فرهنگی: گفتمان اصلاح‌طلبی (۱۳۸۴ ـ ۱۳۷۶)

جهانی‌شدن فراتر از موافقت یا مخالفت با آن، یک واقعیت بزرگ و اجتناب‌ناپذیر دنیای امروز است که در ابعاد سیاسی، اقتصادی و فرهنگی‌اش تمامی جنبه‌های زندگی بشر امروزی را تحت تأثیر عمیق خود قرار داده است. با گسترش تکنولوژی ارتباطات و توسعه رسانه ها به ویژه اینترنت، فرآیند جهانی شدن و اثرات آن تشدید شده است. امروزه فرآیند جهانی‌شدن به چالشی اساسی برای تمامی کشورها تبدیل‌شده است که ناگزیر از مواجهه با آن هستند. این فرآیند بر جمهوری اسلامی ایران نیز تأثیرات عمیقی را بر جای گذاشته و ساختار نظام سیاسی و جامعه ایران را از خود متأثر کرده است. پژوهش حاضر باهدف بررسی نحوه مواجهه ایران در دوره گفتمان اصلاح‌طلبی (1384 ـ 1376) و با تأکید بر آراء و اندیشه‌های برجسته‌ترین تولیدکنندگان این گفتمان، سید محمد خاتمی با جهانی‌شدن فرهنگی صورت گرفته است. در انجام این پژوهش از روش توصیفی ـ تبیینی استفاده‌ شده و داده‌های آن به روش کتابخانه‌ای گردآوری ‌شده است. برای سهولت دریافتن پاسخ مناسب به سؤال اصلی این پژوهش یعنی «گفتمان اصلاح‌طلبی در مواجهه با جهانی‌شدن فرهنگی چه دیدگاه‌هایی داشته است؟» و در نهایت، این دیدگاه‌ها منجر به چه نوع رابطه‌ای بین این دو شده است؟ از مدل امر سیاسی شانتال موفه که در آن سه نوع رابطه را در قبال جهانی‌شدن در نظر می‌گیرد بهره کافی برده شده است. تا قبل از تثبیت گفتمان اصلاح‌طلبی در فضای سیاسی ایران، نوع نگاه، رویکرد و رابطه جمهوری اسلامی ایران با جهانی‌شدن به‌ویژه بعد فرهنگی آن، رویکردی منفی و بدبینانه و رابطه‌ای از نوع تخاصم و دشمنی بوده است. با روی کار آمدن دولت خاتمی و شکل‌گیری گفتمان اصلاح‌طلبی نوع نگاه و رویکرد به جهانی‌شدن دچار تغییراتی اساسی شد. این گفتمان با ویژگی‌ها و شاخصه‌های جدید خود و با واقع‌نگری و درک شرایط داخلی و بین‌المللی، با پذیرش واقعیت جهانی‌شدن و به رسمیت شناختن آن، رویه‌ای مثبت و خوش‌بینانه را نسبت به این فرآیند در پیش گرفت. بر این اساس، رابطه جمهوری اسلامی ایران با جهانی‌شدن، به‌ویژه بعد فرهنگی آن از تخاصم کامل (آنتاگونیسم) و تقابل به سیاست رقابتی (آگونیسم)، تعامل و رقابت سازنده تغییر جهت داد و تلاشی جدی در کنار نهادن دشمنی و ستیز و حرکت به‌سوی تنش‌زدایی و تعامل با جهان را آغاز کرد. اتخاذ سیاست آگونیستی از سوی گفتمان اصلاح‌طلبی توانست تا امکان سازگاری و مقاومت سازنده اندیشه انقلاب اسلامی در برابر تهدیدها و تهاجم فرهنگی ناشی از جهانی‌شدن فرهنگی را فراهم کرده و نیز امکان استفاده از فرصت‌های بی‌شمار فرآیند جهانی‌شدن را برای جمهوری اسلامی ایران به وجود آورد. کلمات کلیدی: جهانی‌شدن، جهانی‌شدن فرهنگی، گفتمان اصلاح‌طلبی، آنتاگونیسم، آگونیسم