|
|
||||||||||||
|
چکیده: موضوع پژوهش حاضر نظاممندی اخلاق عرفانی امام خمینی است و سعی بر این است تا نشان داده شود می‌توان اخلاق عرفانی امام را که مشتمل بر مجموعه¬ای از توصیه های اخلاقی یا فضایل و رذایل است بر اساس روش پیشنهادی در این پژوهش نظام‌مند کرد. این روش عبارت است از دسته‌بندی و نظام‌مندسازی فضایل یا رذایل اخلاق عرفانی بر اساس روابط چهارگانۀ انسان یعنی رابطۀ انسان با خدا، انسان با خود، انسان با انسان‌های دیگر و انسان با سایر موجودات و ساحات پنجگانۀ انسان یعنی ساحت عقیدتی، ساحت احساسی و عاطفی، ساحت ارادی، ساحت گفتاری و ساحت کرداری که با قرار گرفتن فضایل یا رذایل ساحات پنجگانه در ذیل هر یک از روابط چهارگانه نظام بیست قسمی از فضایل و رذایل را تشکیل میدهد. مراد از نظاممندی، رابطۀ علّی و معلولی یا نظام طولی میان فضایل یا رذایل اخلاقی است و همچنین بیان این مطلب است که فضایل یا رذایل کدامیک از روابط چهارگانه و ساحات پنجگانه بر سایر روابط و ساحات تقدّم دارد و بنیادیترین فضیلت در میان فضایل و بنیادیترین رذیلت در میان رذایل چیست. بر اساس این روش نشان داده میشود علاوه بر نظاممندی اخلاق عرفانی امام، از نظر او بنیادیترین فضیلت ایمان و بنیادیترین رذیلت شرک است. و سایر فضایل نشأت¬گرفته از ایمان و سایر رذایل نشأت¬گرفته از شرک هستند بدین ترتیب، در اخلاق عرفانی امام بر حسب ساحات پنجگانه، از حیث فضایل، ساحت احساس بر سایر ساحات و از حیث رذایل ساحت عقیدتی بر سایر ساحات تقدّم دارد .بر حسب روابط چهارگانه نیز، از حیث فضایل رابطۀ انسان با خدا بر سایر روابط تقدّم دارد، ولی از حیث رذایل رابطۀ انسان با خدا بر سایر روابط مقدّم است. همچنین، بررسی مجموعۀ فضایل و رذایل نشان میدهد بیشترین فضایل و رذایل در درجۀ اوّل به ساحت احساس و در درجۀ دوّم به ساحت عقیدتی تعلّق دارد. علاوه بر نظاممندی اخلاق عرفانی، به عنوان مقدّمۀ موضوع اصلی این پژوهش، به مبانی خداشناختی و انسان-شناختی اخلاق عرفانی امام هم پرداخته شده. در مبانی خداشناختی این موضوع بررسی میشود که چون اخلاق عرفانی اصالتاً ناظر به ارتباط انسان با خداست، با چه تصوّری از خدا رابطۀ اخلاقی امکانپذیر است. در مبانی انسان¬شناختی نیز به پنج موضوع حقیقت انسان و مراتب او، طبیعت اخلاقی انسان، تغییر و تربیت‌پذیری انسان، کمال و سعادت انسان و طریق تحصیل آن و جبر و اختیار اشاره گردیده است. در ابتداي كتاب پيشگفتار، مقدمات و كليات مباحث آمده است اين اثر دو بخش اصلي دارد و هر بخشي از دو فصل تشكيل گرديده و در انتهاي كتاب نيز منابع و مآخذ و نمايه‌ها به آن اضافه شده است. |
|||||||||||||