|
|
||||||||||
|
چکیده: انقلاب چه در مقام کنش جمعی و چه در مقام یک واژه و مفهوم در قرن بیستم یکی از پرکاربردترین‌ها بوده است. وقتی در سپیده‌دم قرن بیستم خروش جمعیت‌های پر شوق و ذوق برای آزادی حتی در قارۀ استبدادخیز آسیا منجر به عقب‌نشینی حاکمان سخت آیین در روسیه (1905)، ایران (1906) و چین (1911) شد و اندکی بعد لنین و هنگ کارآزموده‌اش با شکست و برچیدن بقایای تزاریسم درِ واژۀ ناروشن و پرشور و امید «برابری» را برای همه خلق‌های ناآرام گشود و آنگاه قرنی پر آشوب آغاز شد که میلیون‌ها نفر بر سر پیمان تصویری ناشفاف از آینده، سر و جان نهادند. هنوز هم شوربختانه این تصویر ناروشن است و پس از هر فروپاشی ده‌ها تفسیر بر سر خواستۀ اصلی (و اما ناروشن) انقلاب سر بر می‌آورد و نهایتاً منطق قدرت حاکم می‌شود. جوانان پرشور و در بسیاری مواقع تحصیل کرده، با آرزوهای زیبا و با قلب‌هایی پر فروغ به جنگ حاکمان مستبد رفتند و برای همراه کردن ملت‌ها با این آرزوها چه رنج‌ها که نکشیدند. ممکن است این فراز گفته شده، بوی ناامیدی و ناسپاسی نسبت به تلاش‌های پویندگان راه انقلاب، تغییرات بنیادی و رسیدن به جامعه‌ای آزاد دهد، اما پیامدهای انقلاب‌های بزرگ در قرن بیستم و در مقایسه با نمونه‌های دیگری که چنین مسیری را تجربه نکردند می‌تواند این ناامیدی را برجسته‌تر کند. بااین‌حال، قلمفرسایی در باب پیامدهای انقلاب‌ها و بالاخص پیامدهای انسانی و اجتماعی و حتی سیاسی آنها مجال دیگری می‌طلبد و احتمالاً در یکی از مجلدهای آیندۀ این سلسله نوشتار خواهد آمد، اما از منظر علوم اجتماعی این پدیده بسیار پر اهمیت است و در کانون مطالعات علوم اجتماعی در سطح جهانی جای دارد. هزاران کتاب، مقاله و نوشته‌های متعددی به زبان‌های مختلف دربارۀ انقلاب نوشته شده است. |
|||||||||||